فرقی ندارد استارتاپ نوپا دارید، یا شرکتی با چند سال سابقه، در هر صورت بدون داشتن سوات یک قدم هم برندارید! حالا swot چیست؟ آنالیز سوات یک ابزار ساده و کاربردی در استراتژی کسب‌وکار است. سوات هم در چکاپ وضعیت فعلی و هم در تهیه استراتژی آینده حسابی به کارتان می‌آید.
در این مقاله همراه فزایش باشید تا یاد بگیریم swot چیست؟ یک ماتریس swot صحیح را قدم به قدم آماده کنیم، کاربردها را یاد بگیریم، و در نهایت چند مثال جذاب را با هم مرور کنیم.
Swot چیست؟
ماتریس سوات یکی از مشهورترین ابزارهای استراتژیک است که خیلی از شرکت‌های جهان از آن استفاده می‌کنند. کلمه swot از کنار هم قرار گرفتن حرف اول این کلمات تشکیل شده است:
- Strength: قوت
- Weakness: ضعف
- Opportunity: فرصت
- Threat: تهدید
در نتیجه این ابزار نقاط قوت و ضعف سازمان شما را نشان می‌دهد (وضعیت درونی سازمان)، و تهدیدها و فرصت‌ها را برایتان نمایان می‌کند (وضعیت بیرونی سازمان). با دو بخش اول ماتریس می‌توانید به درک بهتری از وضعیت فعلی برسید، و با دو بخش دوم می‌توانید برای آینده‌تان بهتر برنامه‌ریزی کنید.
خلاصه کلام: سوات به شما کمک می‌کند نقاط قوت و ضعف سازمان را شناسایی کنید. از فرصت‌ها بهترین بهره را ببرید، و تهدیدها را به حداقل برسانید.
ماتریس سوات از کجا آمده؟!
برای ذهن‌های کنجکاو یک مختصری از تاریخچه پیدایش سوات داریم! خوب است بدانید که جرقه‌های اولیه این ابزار به دهه ۶۰ میلادی برمی‌گردد. در آن زمان آلبرت هامفری استاد دانشگاه استنفورد، مسئول یک پروژه تحقیقاتی بود. هامفری برای ارزیابی برنامه‌های استراتژیک و بررسی دلایل شکست یک تکنیک ارائه داد. تکنیک SOFT که درست مثل SWOT از چهار کلمه تشکیل شده بود:
- Satisfactory بخش‌های رضایت‌بخش پروژه
- Opportunities فرصت‌های آینده
- Faults ایرادها و اشتباهات
- Threats تهدیدهای پروژه
چند سال بعد سمینار برنامه‌ریزی بلند مدت در شهر زوریخ برگذار شد. در این سمینار یکی از سخنرانان مدل SWOT را معرفی کرد و گفت این مدل اقتباسی از تکنیک SOFT آقای هامفری بوده است.
بررسی چهار بخش ماتریس swot
تا اینجای کار ما چهار بخش سوات را فقط با چهار کلمه معرفی کردیم. حالا وقتش رسیده دقیق‌تر شویم و ببینیم هر بخش SWOT چیست؟ و برای پیدا کردن آن‌ها باید چه سوالاتی بپرسیم؟
Strengths) نقاط قوت شما کدامند؟
این بخش نقاط قوت و خصوصیت مثبت کسب‌وکار را مشخص می‌کند. اینکه برتری شما نسبت به دیگران چیست؟ مثلا: قیمت‌گذاری رقابتی، برندینگ قوی، محصولات و خدمات باکیفیت، نقدینگی بالا، دانش فنی و تکنولوژی، نیروی کار مناسب، دسترسی به شبکه توزیع قدرتمند.
سوالاتی که برای مشخص کردن نقاط قوت باید بپرسید:
- منابعی که در اختیار داریم کدامند؟
- چرا مشتریان ما را انتخاب می‌کنند؟
- مزیت رقابتی ما چیست؟
- در کدام بخش‌ها بهتر عمل کرده‌ایم؟
- دستاوردهای ما کدامند؟
- در چه زمینه‌ای تخصص داریم؟
- مردم چه بازخوردهای مثبتی به ما داده‌اند؟
- کدام محصول یا خدمات ما طرفدار بیشتری دارد؟
weaknesses) نقاط ضعف شما کدامند؟
ویژگی‌های منفی که نسبت به رقبا دارید را پیدا کنید، این موارد نقاط ضعف شما را نشان می‌دهند. مثلا: نقدینگی پایین، کیفیت پایین محصولات و خدمات، شبکه توزیع ضعیف، اعتبار پایین برند، هزینه‌های بالا، عدم تخصص در بازاریابی، شکایت زیاد از سمت مشتریان، تکنولوژی قدیمی.
سوالاتی که برای مشخص کردن نقاط ضعف باید بپرسید:
- رقبا چه چیز بهتری از ما دارند؟
- کدام منابع ما محدود هستند؟
- شکایت مشتریان در چه موردی است؟
- نقاط ضعف محصول یا خدمات ما چیست؟
- در کدام تیم‌ها کمبود تخصص داریم؟
- چه مواردی مانع رسیدن ما به هدف شده‌اند؟
- در بخش بازاریابی چه کمبودهایی داریم؟
- علت شکست ما در جذب مخاطب چیست؟
opportunities) چه فرصت‌هایی پیش روی شماست؟
در این بخش باید چشم و گوشتان را باز کنید و از وقایع اطراف آگاه باشید. چه عوامل بیرونی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها در کسب‌وکارتان استفاده کنید؟ از ترندها مطلع باشید، فضاهای خالی در صنعت را شناسایی کنید، و حواستان به اخبار و رویدادها باشد.
یک مثال خیلی ساده مناسب‌های تقویم است، با برنامه‌ریزی کمپین‌های مناسبتی می‌توانید فروش را افزایش دهید. حتی بحرانی مثل کرونا ممکن است در زمینه کاری شما یک فرصت باشد.
سوالاتی که برای پیدا کردن فرصت‌ها باید بپرسید:
- می‌توانیم وارد بازارهای جدیدی بشویم؟
- آیا رویدادی هست که بتوانیم از آن استفاده کنیم؟
- چه فرصت‌های برای رشد ما وجود دارد؟
- از فناوری‌های روز چه استفاده‌ای می‌توانیم کنیم؟
- چه گزینه‌هایی برای افزایش سرمایه وجود دارد؟
- نقاط قوت ما چه فرصت‌هایی را فراهم می‌کند؟
- فرهنگ و قوانین جامعه منفعتی برای ما دارند؟
threats) چه عواملی شما را تهدید می‌کند؟
در این بخش از ماتریس سوات باید عواملی که ممکن است به کسب‌وکارتان آسیب بزند را بررسی کنید. این عوامل ممکن است مربوط به رقبا باشد یا به مسائل اقتصادی، سیاسی ،جامعه‌شناسی و تکنولوژی برگردد.
سوالاتی که برای پیدا کردن تهدیدها باید بپرسید:
- از سمت رقبا چه تهدیدهایی داریم؟
- آیا رقبای جدید و بالقوه وارد بازار شده‌اند؟
- شرایط اقتصادی چه تاثیری بر کسب‌وکار ما دارد؟
- نقاط ضعف ما چه تهدیداتی برایمان می‌سازد؟
- کدام یک از عوامل بازار می‌تواند برای ما خطرساز باشد؟
- محصولات جدید بازار روی فروش ما تاثیر دارد؟
- تکنولوژی جدید محصول و خدمات ما را منسوخ می‌کند؟
کاربرد جدول SWOT چیست؟
Swot می‌تواند وضعیت موجود در کسب‌وکار شما را به نمایش بگذارد. اما کار همین‌جا تمام نمی‌شود؛ شما می‌توانید با تحلیل این جدول برنامه‌های استراتژیک آینده را تدوین کنید (در ادامه‌ی مقاله چهار استراتژی با تحلیل TOWS را یاد می‌گیریم.) چند نمونه از کاربردهای سوات:
- ارزیابی وضعیت سازمان
- شناخت محیط بیرون سازمان
- تدوین استراتژی و برنامه‌ریزی راهبردی
- هنگام طراحی محصول و تولید
- هنگام برنامه‌ریزی بازاریابی
- تجزیه و تحلیل رقابتی
- تصمیم‌گیری جهت صرف منابع و بودجه
- و کاربردهای شخصی، شغلی، تحصیلی
پیشنهاد مطالعه: پرسونا چیست؟ مراحل ساخت پرسونا مشتری
آماده کردن ماتریس سوات قدم به قدم
وقتش رسیده آستین‌ها را بالا بزنیم و ماتریس swot را برای پروژه یا کسب‌وکار خودمان بسازیم. شما می‌توانید خودتان روی کاناپه بشینید و چهار بخش جدول سوات را پر کنید! اما طبیعتا نتیجه چندان مثبت و موثر نخواهد بود. پیشنهاد ما این است که برای بیشترین بهره، طبق مراحل زیر پیش بروید:
- بهتر است هدف را از آماده کردن سوات مشخص کنید. یک شرح کوتاه بنویسید تا خودتان و اعضای تیم چرایی پروژه را بدانند. (بالاتر در عنوان کاربردهای سوات چند هدف مختلف را ذکر کردیم)
- تحقیق و بررسی کنید و با ذهن خالی در دل swot نروید. وقتی ذهن شما در مورد برندتان، محصولات، خدمات، صنعت و بازار آماده باشد، نتیجه بسیار پربارتر خواهد بود.
- فرمت خام سوات را دانلود کنید. می‌توانید جدول را پرینت کنید، یا اینکه همین فایل را برای همکاران ارسال کنید. دانلود نمونه جدول خام سوات
- یک تیم از اعضای شرکت تشکیل دهید. شاید تصمیم بگیرید تمام نیروها در این پروژه همکاری کنند. شاید هم فقط نمایندگی از هر بخش انتخاب کنید. اما در هر صورت سعی کنید افراد با نقطه نظرات و تخصص‌های متنوع در تیم حضور داشته باشند.
- جدول سوات را در اختیار اعضا بگذارید و از آن‌ها بخواهید ظرف مدت زمان مشخص به آن پاسخ دهند.
- یک یا چند جلسه با حضور همه اعضا برگزار کنید و در مورد پاسخ‌های مختلف بحث و تبادل نظر کنید. در آخر فایل نهایی را تنظیم کنید. (برای بهره‌وری بیشتر می‌توانید مقاله مدیریت جلسات موثر را مطالعه کنید.)
نمونه تکمیل شده ماتریس سوات: استارباکس
برای آشنایی بیشتر یک نمونه تکمیل شده سوات را با هم ببینیم. در این مثال برند استارباکس را انتخاب کردیم که همه ما با آن آشنا هستیم.
نقاط قوت:
آگاهی از برند (brand awareness) بالا
رضایت مشتریان از حال‌وهوای کافه‌های استارباکس
وجود نمایندگی‌های مختلف در سراسر دنیا
زنجیره توزیع قوی و تامین قهوه باکیفیت
نقاط ضعف:
قهوه‌ها طبق ذائقه مردم در نقاط مختلف شخصی‌سازی نمی‌شوند
سیاست قیمت‌گذاری پریمیوم (مشتریان در کشورهای کم‌درآمد توان پرداخت آن را ندارند.)
نرخ ترک شغل در کارمندان بالا است.
فرصت‌ها:
دسترسی آسان به کشورهای جدید
دسترسی به صنعت سرگرمی و فیلم
تهدیدها:
اشباع بازار در آمریکا
رواج سبک زندگی سالم
چطور با استفاده از SWOT به تحلیل و استراتژی برسیم؟
تا اینجای کار توانستیم SWOT را برای کسب‌وکار خودمان آماده کنیم. وقتش رسیده از این جدول به یک استراتژی درست و موثر برسیم. برای این‌کار می‌توانیم از TOWS استفاده کنیم. با این کار دوباره از آخر به اول برمی‌گردیم و این بار به کمک اطلاعات سوات به تحلیل و استراتژی می‌رسیم.
تحلیل TOWS با استفاده از SWOT چیست؟
تحلیل TOWS بین چهار بخش مختلف ارتباط برقرار می‌کند و چهار استراتژی متفاوت را در اختیارمان قرار می‌دهد.
استراتژی تهاجمی SO: این استراتژی از ترکیب دو بخش (نقاط قوت-فرصت‌ها) تشکیل شده است. یعنی چطور می‌توانیم با استفاده از نقاط قوت‌مان بیشترین استفاده را از فرصت‌ها ببریم.
استراتژی محافظه کارانه WO: این استراتژی دو بخش (نقاط ضعف – فرصت‌ها) را به هم وصل می‌کند. یعنی چطور با استفاده از فرصت‌ها، نقاط ضعف‌مان را بهبود بدهیم.
استراتژی تدافعی ST: این استراتژی از ترکیب (نقاط قوت – تهدیدها) حاصل می‌شود. یعنی چطور می‌توانیم با نقاط قوتی که داریم تاثیر تهدیدها را به حداقل برسانیم.
استراتژی رقابتی WT: و آخرین مورد از ترکیب (نقاط ضعف – تهدیدها) تشکیل شده است. چطور می‌توانیم با حل کردن ضعف‌ها، تهدیدهای بازار را به حداقل برسانیم.
نحوه استفاده از TOWS: برای کار روی تحلیل TOWS می‌توانید دقیقا از دستورالعمل سوات استفاده کنید. فایل را دانلود کنید و در اختیار اعضای تیم قرار بدهید. نهایتا روی پاسخ‌ها تبادل نظر کنید و استراتژی مناسب را طبق الویت برندتان در مرحله اجرا قرار دهید.
مثال عملی از برند NIKE
برای حسن ختام یک مثال از برند محبوب نایکی را مرور کنیم تا نحوه استفاده از SWOT و TOWS حسابی برایمان جا بیافتد.
یک پیشنهاد کاربردی: در صورت تمایل می‌توانید SWOT و TOWS را در یک جدول کار کنید. با این کار هر چهار بخش سوات جلو چشمتان است و می‌توانید در لحظه از ترکیب آن‌ها به ایده‌های جدید برسید. مثلا برای نایکی به همچین جدولی خواهیم رسید:
و در آخر…
خب، اینجا کارمان تمام شد. حالا کامل می‌دانید که SWOT چیست و نوبت شماست که با چیزهایی که یاد گرفتید و همراه داشتن فایل خام SWOT و TOWS پروژه را شروع کنید. امیدواریم این ابزار محبوب حسابی برایتان مفید باشد و تاثیرات مثبتی روی کسب‌وکار شما بگذارد. اگر برای برنامه‌ریزی و استراتژی سازمان خودتان به کمک نیاز داشتید مشاوران ما در فزایش همراه شما هستند. مثل همیشه منتظر نظرات و تجربیات شما در بخش کامنت‌ها هستیم.
